Czym różni się kaseta od wolnobiegu? Co jest lepszym wyborem?

W niemal każdym rowerze, kiedy przestajemy pedałować, koła nadal się obracają. A kiedy zaczynamy - przekazujemy siły z korby na tylną oś. Oczywiście mamy rowery z "ostrym kołem" gdzie koniec pedałowania oznacza koniec obracania się, ale to wyjątkowe modele. Generalnie kiedy przestajemy kręcić korbą, koła nadal będą się obracać - a umożliwia to układ znajdujący się na tylnej piaście: wolnobieg lub kaseta. Ukryty w rzędzie zębatek z tyłu odpowiada za prawidłową i efektywną pracę całego układu napędowego oraz przeniesienia sił z przodu na tył w sposób dający możliwie najlepsze rezultaty, wykorzystujący jak najlepiej przekazywane siły. Jednocześnie umożliwia swobodny ruch koła, gdy siły przestają być przekazywane.

Wskażemy Wam dziś zalety obu rozwiązań i ich oczywiste wady, tak aby można było dokonać dobrego wyboru. I choć kaseta wyrosła z wolnobiegu, będąc jego lepszą i lżejszą wersją, przenoszącą siłę efektywniej - całkowite wyparcie wolnobiegu z rynku jeszcze nie nastąpi.

Czym jest kaseta?

Kaseta składa się z zestawu zębatek, które są ze sobą połączone, jednak są montowane na piaście, w której znajduje się bębenek. Ten bębenek zawiera ukryty mechanizm zapadkowy. Dzięki takiemu rozwiązaniu wszystkie elementy nie są trwale ze sobą połączone, w przeciwieństwie do wolnobiegu, gdzie mechanizm zapadkowy jest zintegrowany z zestawem tarcz.

Czym jest wolnobieg?

Wolnobieg, to mechanizm zapadkowy, który trwale łączy się z zębatkami znajdującymi się na piaście tylnego koła. Takie rozwiązanie jest stosowane od dłuższego czasu i można je znaleźć w wielu używanych rowerach. Warto jednak zauważyć, że w porównaniu do przeszłości, coraz mniej nowych rowerów jest wyposażonych w wolnobiegi. Większość z nich to modele o niskim budżecie.

Różnice i podobieństwa pomiędzy kasetą a wolnobiegiem

Przy pierwszym rzucie oka na tylną piastę trudno jest dostrzec różnice między dwoma układami napędowymi. W obu przypadkach jest to zwiększający się rząd zębatek usadowiony na tylnej piaście w towarzystwie przerzutki, która go obsługuje. Zespół ten zaczyna się od małej zębatki do szybkiej jazdy a kończy zazwyczaj na bardzo dużej do maksymalnego wykorzystania sił pod górę. Całość tego zespołu zębatek umocowana jest na tylnej piaście i tu podobieństwa się kończą. Serce to mechanizm zapadkowy. W przypadku wolnobiegu jest on wkręcony i umocowany w zestaw zębatek, tworząc z nim całość. W przypadku kasety nie posiada ona żadnego mechanizmu - został on przeniesiony w bębenek mocowany bezpośrednio na piaście.

Oba układy łączy to, że starają się możliwie efektywnie przenosić obciążenia układu napędowego z przedniego blatu na tylne koło. Dobrze dobrany wolnobieg wciąż może działać skutecznie i można na nim jeździć dobrze i efektywnie, choć uważany jest za rozwiązanie budżetowe i stosowane rzadziej. Po drogach jeździ jednak ogromna ilość rowerów z tym rozwiązaniem, często kupowanych jako tanie i rekreacyjne, przez co nieprędko możliwe będzie rozstanie z wolnobiegami. Kaseta jest zdecydowanie lżejsza, jej wymiana prostsza (jest nakładana na wielowypust, a nie wkręcana na piastę) natomiast jej sztywność i przekazywanie mocy - znacznie efektywniejsze.

Jak odróżnić kasetę od wolnobiegu?

Najprościej byłoby odczytać oznaczenia (w przypadku Shimano np. MF to wolnobiegi rowerowe, a CS - kasety, SRAM oznacza kasety jako PG, popularny budżetowy Sunrace kopiuje oznaczenia Shimano). Najczęściej jest to jednak niemożliwe, bądź bardzo trudne z prostego powodu - nie ma miejsca na oznaczenia. Najprościej więc policzyć zębatki - wolnobieg, z racji konstrukcji, obsłuży ich maksymalnie osiem, popularne kasety rowerowe dziewięć, dziesięć, a nawet dwanaście. Jeśli i to nie pozwala na identyfikację, spójrzcie na układ od strony przerzutki i pokręćcie korbą do tyłu. W samym centrum tuż przy osi znajduje się nakrętka mocująca wielotryb - w kasecie będzie obracać się razem z nią. W wolnobiegu pozostanie w miejscu.

Dalsze różnice które można zaobserwować, wynikają z zastosowanej technologii. Wolnobieg jest cięższy przez obecność mechanizmu zapadkowego, nie jest też w stanie obsługiwać dużej ilości zębatek (najczęściej do 8). Wiele osób twierdzi, że terkotanie obu napędów się różni - dźwięk faktycznie może być inny. W kasecie zapadki pracują we wnętrzu bębenka, w wolnobiegu - we wnętrzu wielotrybu, ale wyłapanie różnicy w dźwięku to wyższa szkoła jazdy. Co musimy pamiętać? Wolnobieg to układ wielotrybowy w którym zębatki są zintegrowane z układem zapadkowym, który jako całość montujemy na piaście. Kaseta to zestaw zębatek mocowany na wielowypuście do którego przeniesiono układ zapadkowy.

Kompatybilność obu rozwiązań

Oba rozwiązania nie są ze sobą kompatybilne. Wymiana wolnobiegu na kasetę oznacza też jednocześnie wymianę piasty z gwintem na wersję z wielowypustem. Najczęściej oznacza to więc wymianę całego koła, co proces czyni nieco trudnym do przełknięcia finansowo - dobra kaseta w granicach 200 zł to nie problem, niemniej do jej montażu konieczne jest odpowiednie rozwiązanie w piaście. Opłacalność takiej wymiany pozostawiona jest po stronie użytkownika - to Wy musicie zdecydować, jakim standardem będziecie się posługiwać. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby pozostać przy wolnobiegu - póki co, nie znika on z rynku. Niektóre modele Shimano z tarczami Megarange pozwalają efektywnie jeździć nawet w dłuższych wyprawach.

Ale już przy serwisowaniu napotkacie kłopoty. Odkręcanie wolnobiegu z piasty wymaga poważnej siły, bo gwint jest w kierunku jazdy - co za tym idzie, wolnobieg sam się dokręca. W warunkach polowych to dość trudne. Wymaga też dedykowanego klucza. I o ile serwisowanie systemu zapadkowego wraz z ułożyskowaniem kulkowym jest możliwe - to jest kłopotliwe i wymaga warsztatu. Ostatnią czarę goryczy stanowi fakt, że zużycie jednej z zębatek w wolnobiegu oznacza że musimy wymienić całość. Kaseta w tym wypadku daje ogromną przewagę - wystarczy odkręcić ostatnią zębatkę, by móc swobodnie wymienić każdą z posiadanych. Zamiana wolnobiegu na kasetę to zatem doskonała okazja, by przesiąść się na lepszy standard tak pod kątem sztywności i efektywności, jak i łatwiejszego serwisowania roweru jako całości.

Kaseta czy wolnobieg - co jest lepsze?

Kaseta w zasadzie nie posiada wad. Jeśli dobrze wybraliśmy model i zaufaliśmy markowym producentom, sprawdzi się bez zarzutu. O wiele lepiej przekazuje siły, jest sztywniejsza i może mieć więcej zębatek niż najlepszy wolnobieg. Jej popularność wzrosła na tyle, by mówienie o tym że jest droga przestało mieć sens - wydatek kilkudziesięciu złotych więcej nie powinien być dla nikogo argumentem przeciw kasetom. Kaseta rowerowa jest też dużo prostsza w serwisowaniu - zdjęcie jej z piasty jest prostsze. W dodatku, mocowanie kaset jest ujednolicone. Możemy zmienić koło na inne i jeździć na tej samej kasecie.

Wolnobieg nie umiera, ale jest rozwiązaniem starszym i cięższym. Stosowany w rowerach typowo rekreacyjnych, lekkiej turystyce czy modelach retro jak najbardziej spełni swoją rolę. Jest tańszy, natomiast nieco bardziej skomplikowany i trudniejszy w serwisowaniu. Zużycie jednej z zębatek wymaga wymiany całości układu. Niska cena wciąż sprzyja jego popularności bardziej niż cechy które posiada, choć nie jest to rozwiązanie złe, jak wielu je maluje. Niestety trudność w serwisowaniu i przede wszystkim demontażu, może być powodem, dla którego przesiądziecie się na kasety. Warto zrobić to przy okazji zimowego upgrade'u sprzętowego co pozwala rozłożyć większą kwotę na dłuższy okres czasu.

Podsumowanie

Kaseta wyrosła z wolnobiegu stając się jego ulepszoną i pozbawioną wielu wad wersją. Użytkowana właściwie w pełni spełni role starszego rodzeństwa, dając Wam jednocześnie lepszą efektywność i przełożenie sił z przodu na tylną oś. To odbije się bezpośrednio na tym jak jeździcie. Duża ilość zębatek to komfort doboru kadencji i dopasowania do panujących warunków. Wymiana jednej - to nie problem.

Wolnobiegu możecie używać w swoich rowerach tak długo jak zechcecie - o ile dobrze obchodzicie się z całym układem napędowym, dbacie o jego czystość i regularne serwisowanie. Awaria jednej zębatki lub układu zapadkowego oznaczać będzie jednak natychmiastową konieczność wymiany całego wolnobiegu. Gwintowane piasty są cięższe i trudniejsze do serwisowania. Warto więc pomyśleć o wymianie całości i przesiadce na kasetę.

Polecane kasety i wolnobiegi