Jak dobrać bębenek do piasty rowerowej?

Bębenek rowerowy jest jednym z najistotniejszych elementów konstrukcyjnych umożliwiających sprawne funkcjonowania koła, a co za tym idzie – całego jednośladu. Aby dobrze spełniał on swoją funkcję, producenci wykorzystują często autorskie technologie i systemy bębenków, co niestety utrudnia laikowi dopasowanie go do danego roweru. Jaki model wybrać, by bębenek pasował do naszej piasty? Jak samodzielnie zdjąć bębenek rowerowy, jeśli chcemy go wymontować? I czy w ogóle naprawa i wymiana bębenka są opłacalne? Na te i inne nurtujące Cię pytania odpowiedź znajdziesz w naszym tekście.

Bębenek rowerowy – co to takiego?

Na początek szybkie przypomnienie lub informacja dla osób, które dopiero zaczynają samodzielne serwisowanie swojego jednośladu – co to jest bębenek do piasty?

Najprościej rzecz ujmując, bębenek – inaczej grzechotka – jest to niewielki cylindryczny mechanizm umieszczony na tylnej piaście i łączący ją z kasetą (która jest na nim osadzona). Jego charakterystyczną cechą konstrukcyjną są zębatki i zapadki. To właśnie za sprawą zapadek i zębatek bębenek umożliwia jazdę na rowerze bez konieczności nieustannego kręcenia pedałami.

Kojarzysz charakterystyczne „cykanie”, terkot występujący podczas jazdy? Tak brzmią zapadki i zębatki w czasie przemieszczania się bez pedałowania i stąd bębenek uzyskał właśnie swoją drugą nazwę, o której wspomnieliśmy. Czasem na sam system zapadkowy umieszczony w komponencie mówi się „grzechotka bębenka”. Co ciekawe, niektórych kolarzy te dźwięki irytują i starają się wygłuszyć, a inni – przeciwnie – znajdują sposoby na ich pogłośnienie, lubiąc wsłuchiwać się w cykanie grzechotki.

Na co zwrócić uwagę wybierając bębenek do piasty?

By bębenek pasował do Twojego jednośladu, rzeczą absolutnie podstawową, którą musisz sprawdzić, nim go kupisz, jest kompatybilność bębenka piasty z napędem roweru. Stosowane w odmiennych modelach rozwiązania nie ograniczają jedynie do różnej liczby rzędów, którymi dysponuje kaseta rowerowa, ale również dostępnymi technologiami. Wielka trójka producentów napędów (marki: SRAM, Shimano i Campagnolo) korzysta z kilku standardów, które często kopiowane są przez inne firmy. Poszczególne modele różnić będą się np. wielowypustem mocującym do korpusu.

Wiedząc, jak dobrać kasetę i ustalić kompatybilność bębenka względem niej powinieneś jeszcze przyjrzeć się materiałom wykorzystanym do produkcji interesującego Cię modelu oraz sposobu i jakości jego uszczelnienia. W przypadku najpopularniejszych wariantów zwykle mamy do czynienia ze standardem, czyli aluminium. Jeżeli jednak chcesz dobierać bębenek do roweru z wyższej półki, warto spojrzeć na droższe wersje wykonane z innych materiałów.

Standardy bębenków piast – najpopularniejsze systemy

Chociaż w całej historii kolarstwa i katalogach przeróżnych producentów możemy zetknąć się z ich większą liczbą, obecnie najprawdopodobniej spotkasz jeden z 7 najpopularniejszych typów bębenków zaprojektowanych przez japońskie Shimano, amerykańskiego SRAM-a lub włoskie Campagnolo:

• Shimano / SRAM
• Shimano Micro Spline
• Shimano 12 Speed Road Spline (tylko kasety szosowe 12-rzędowe)
• SRAM XD
• SRAM XDR
• Campagnolo
• Campagnolo N3W

Standard bębenka Shimano / SRAM

Zacznijmy od zdecydowanie najpopularniejszego rozwiązania stosowanego przez Shimano i SRAM, a także wielu mniejszych producentów (np. Dartmoor, DT Swiss czy XLC). Ma ono szerokie spektrum zastosowań i umożliwia montaż kaset 7-12-rzędowych. Dzięki swojej budowie wymusza określony sposób montażu, co pozwala producentom na zaprojektowanie odpowiednich profili ząbków i ich zgranie, aby szybciej i płynniej zmieniać przełożenia (technologie: HG i HG+).

Montaż kasety odbywa się przez odpowiednie dopasowanie wypustek bębenka do koronek, a następnie skręcenie i dociśnięcie całości przez pierścień blokujący (Lockring).

Standard bębenka Shimano Micro Spline

Japoński gigant branżowy, prócz omawianego powyżej, stosuje jeszcze jeden standard nazywany Micro Spline. Oprócz wyrobów z fabryk marki pochodzącej z Kraju Kwitnącej Wiśni bębenki rowerowe Micro Spline można znaleźć m.in. w asortymencie szwajcarskiego DT Swiss i polskiego Accent.

Ten standard prawdopodobnie będzie Cię interesował, jeżeli chcesz dobierać bębenek do piasty do roweru MTB – szczególnie z komponentami z wyższych grup osprzętowych, takich jak XT, XTR i SLX (ale nie tylko). Bębenki Shimano Micro Spline stworzone zostały z myślą o napędach 12-rzędowych (pozwalają na używanie najmniejszej zębatki 10T).

W swojej budowie cechują się małymi szeroko rozmieszczonymi wypustkami, które mają sprawić, aby część ząbkowana nie uległa uszkodzeniu.

Standard bębenka Shimano 12 Speed Road Spline

Ostatnio Shimano pokazało nowy standard bębenka, który prawdopodobnie z czasem okaże się coraz popularniejszy. Umownie nazywany jest on obecnie Shimano 12 Speed Road Spline, ponieważ japońskie przedsiębiorstwo stworzyło go wyłącznie z myślą o kasetach 12-rzędowycych do rowerów szosowych. Większa liczba wypustek daje lepsze podparcie kasecie (siła rozkłada się na większą powierzchnię, spowalniając zużycie komponentów).

Na razie rozwiązanie te można spotkać tylko wraz z kołami sygnowanych logotypem Shimano. Nie znajdziemy bębenków tego typu sprzedawanych osobno ani przez innych producentów. Standard ten możemy spotkać w nowych modelach kół Shimano np. Shimano Dura Ace R9200

12 Speed Road Spline wygląda podobnie do Micro Spline, nie jest jednak z nim kompatybilne i ma nieco dłuższy korpus.

Standard bębenka SRAM XD

Omówiliśmy Shimano Micro Spline, więc nie sposób nie wspomnieć o standardzie SRAM XD, który tak właściwie był pierwszy, a przytoczone powyżej rozwiązanie technologiczne Japończyków stanowiło na niego odpowiedź.

SRAM XD dedykowany jest przede wszystkim rowerom górskim wyposażonym w 11- i 12-rzędowe kasety (z jednym blatem korby). Podobnie jak standard konkurencyjnej marki, SRAM XD pozwala na korzystanie z zębatki 10T.

Amerykańska marka wskazuje, że to rozwiązanie sprawiło, iż oś uzyskała lepsze podparcie poprzez to, jak umiejscowione zostały łożyska bębenka. Ponadto komponent jest lżejszy, a jego konstrukcja sprawia, że część ząbkowana jest lepiej chroniona.

Tego typu konstrukcję można spotkać także w bębenkach takich marek jak m.in. XLC czy Dartmoor.

Standard bębenka SRAM XDR

Kolejny wariant stworzony przez amerykańskie przedsiębiorstwo jest bardzo zbliżony do poprzedniego. Również nadaje się do kaset 11- oraz 12-rzędowych, z tym że do tych wersji użytkowanych w rowerach szosowych. Standard stosują także inne marki np. WTB.

Pod względem konstrukcyjnym bębenek do piast SRAM XDR również wiele nie odbiega od wariantu XD. Jest on o dokładnie 1,85 mm dłuższy od niego, aby piasty przeznaczone do szosówek były z nim kompatybilne. Standard pozwala na używanie zębatki 10T.

Producent zapewnia, że SRAM XDR wyróżnia się stabilnym połączeniem, które przekłada się na większą trwałość łożysk i osi.

Standard bębenka Campagnolo

Znacznie mniej powszechnym rozwiązaniem jest to autorstwa włoskiej marki Campagnolo (o tej samej nazwie), chociaż z drugiej strony, można powiedzieć, że ma w pewnym sensie już status kultowy. Stworzone zostało z myślą o kasetach 9-, 10- oraz 11-rzędowych. Standard jest kompatybilny głównie z komponentami sygnowanymi logotypem właśnie Campagnolo, chociaż w katalogach takich marek, jak: DT Swiss czy XLC także znajdziesz bębenki do piast tego typu.

Standard bębenka Campagnolo wyróżnia się konstrukcyjnie charakterystycznym wzorem o większych niż w przypadku typowych produktów konkurencji wypustkach, do których musi pasować kaseta.

Standard bębenka Campagnolo N3W

Ostatnim wariantem, jest zmodyfikowany standard włoskiego producenta, czyli Campagnolo N3W. Jego budowa jest zbliżona do rozwiązania Campagnolo, z tym że ten typ jest nieco krótszy od klasycznego. Włosi dedykują go kasetom swojego autorstwa o aż 13 przełożeniach, stworzonym do kolarstwa szosowego i gravelowego.

Standard może współpracować z najmniejszymi zębatkami 9T i 10T. Bębenki do piast z tej grupy znajdują się także w katalogu renomowanej szwajcarskiej marki DT Swiss.

Wykonanie, zapadki i łożyska, czyli najważniejsze cechy bębenka

Tak jak napomknęliśmy w początkowej części naszego tekstu, korpusy bębenków rowerowych, ich główna części, wykonane są najczęściej z aluminium, ale nie zawsze. Na rynku można również spotkać modele stalowe – wytrzymalsze, ale i cięższe oraz tytanowe – zarówno trwałe, jak i lekkie. Jeżeli szukasz komponentów do drogiego roweru zapewniającego najlepszą wydajność – warto dopłacić.

Przez niniejszy artykuł kilkukrotnie przewijał się już również temat systemu zapadkowego. To kolejna niezwykle ważna część bębenka do piast. Zapadki bębenka blokują kasetę w momencie, kiedy rowerzysta przestaje pedałować, umożliwiając mu dalszą jazdę. W największym skrócie – tańsze modele piast zwykle mają mniej zapadek niż droższe.

Bębenek rowerowy do swojej pracy potrzebuje także łożysk. Najczęściej mamy do czynienia z maszynowi lub kulkowymi. Pierwsze są droższe od drugich, szczelniej zamknięte gwarantują wyższą efektywność (mniejsze opory toczenia) i trwałość, a ich wymiana jest prostsza i szybsza. Kulkowe jednak są dużo tańsze i mają możliwość regulacji – w przeciwieństwie do maszynowych.

Podkładka pod kasetę, czyli sprytna sztuczka na niedopasowanie

Tak jak wspominaliśmy, kaseta i bębenek muszą być ze sobą kompatybilne, jeśli chcesz wymienić którąś z tych części. Oznacza to, że 10-rzędowy bębenek rowerowy wymaga 10-rzędowej kasety. Rozmiar kasety w tym kontekście nie może być większy niż wymiary bębenka – jednakże w drugą stronę zasadę tę można obejść.

Rozwiązaniem jest zastosowanie podkładki pod kasetę, której zadaniem jest odsunięcie nieco zębatki od koła rowerowego, aby tym samym umożliwić montaż i sprawne działanie napędu. Tę sztuczkę wykorzystuje się m.in., do tego, by kasety z grupy SRAM XD, założyć na bębenki o standardzie SRAM XDR.

Jak samemu rozebrać bębenek do piasty rowerowej?

Jeżeli borykasz się z problemami z działaniem tylnej piasty, tzw. przeskakiwaniem, albo nierówną pracą napędu jednośladu, jest bardzo duże prawdopodobieństwo, że winowajcą jest właśnie bębenek. Najłatwiejszym rozwiązaniem (przynajmniej pozornie!) jest więc samodzielna wymiana bębenka piasty i cieszenie się znów całkowicie sprawnym rowerem.

Niestety wcale nie jest tak prosto rozebrać bębenek piasty – szczególnie że każdy model będzie miał trochę inną budowę (tak jak różne są rodzaje piast rowerowych). Jeśli jednak chciałbyś się tego podjąć, spróbujemy ułatwić Ci to, opisując krok po kroku najważniejsze czynności, które musisz przedsięwziąć. Za przykład posłuży nam klasyczna piasta Shimano.

1. Odkręć i zdejmij koło (przy pomocy klucza imbusowego, dźwigni lub szybkozamykacza);
2. Wyciągnij szybkozamykacz z koła;
3. Zdemontuj kasetę (potrzebujesz do tego bacika i klucza do kasety);
4. Wykręć oś koła, odkręcając konusy i nakrętki (kluczami płaskimi);
5. Wyciągnij ze środka elementy toczne (kulki);
6. Wyczyść elementy z pozostałości smaru;
7. Włóż klucz imbusowy w miejsce po osi i wykręć bębenek;
8. Jeżeli interesuje Cię podmiana bębenka piasty – czas zamontować nowy!
9. Jeżeli chcesz naprawić komponent, by rozebrać bębenek piasty, użyj teraz dedykowanego klucza;
10. Wyczyść dokładnie wszystkie elementy i sprawdź ich stan zużycia;
11. Nasmaruj wszystkie elementy i złóż bębenek – gotowe!

Czy warto naprawiać zepsuty bębenek, czy lepiej go wymienić? Czy naprawa bębenka rowerowego jest opłacalna?

Jak widać serwisowanie i wymiana bębenka piasty mogą okazać się trudniejsze, niż przewidywaliśmy, zwłaszcza jeżeli nie mamy duszy majsterkowicza i zdolności manualnych. Czy zatem naprawa bębenka piasty jest w ogóle warta zachodu? I tak i nie. Na pewno warto rozpatrzyć to, jeśli zależy nam na zaoszczędzeniu. Z drugiej jednak strony wielu ekspertów wskazuje, że efektywniejsza jest po prostu podmiana bębenka na nowy, gdyż stary raczej prędzej niż później znów zacznie szwankować.

Niektórzy doświadczeni cykliści i serwisanci idą nawet dalej, uważając, że najpewniejszym (i najkosztowniejszym!) rozwiązaniem jest po prostu nowa piasta rowerowa – wymiana całości i nierozdrabnianie się w czasochłonne próby naprawy, które mogą nie przynieść skutku. Jeżeli jednak decydujemy się na taki krok, musimy pamiętać, że konieczne będzie również ponowne zaplecenie koła rowerowego.