Regulacja amortyzatora w rowerze – do czego służą te pokrętła?

Przedni i tylny amortyzator rowerowy potrafią diametralnie poprawić odczucia płynące z jazdy. Jednocześnie jednak są to najbardziej skomplikowane komponenty w jednośladzie i regulacja zawieszenia może przysporzyć sporo kłopotów. Zwłaszcza że współcześnie wykorzystywane amortyzatory znacznie się rozwinęły i nie mają zbyt wiele wspólnego z pierwszymi, prostymi modelami, które lata temu pojawiły się na rynku. A trzeba pamiętać, że regulacja amortyzatora jest konieczna, nawet kiedy posiadasz najdroższy dostępny wariant – bez odpowiedniej konfiguracji będzie on działać bardzo niesatysfakcjonująco. Jak ustawić amortyzator w rowerze, aby był maksymalnie efektywny? Czy jest to trudne? Na co zwrócić uwagę? Jak krok po kroku powinien wyglądać proces regulacji amortyzatorów? Zapraszamy do lektury!

• Regulacja amortyzatora rowerowego pozwala w pełni wykorzystać możliwości zawieszenia.
• SAG to najważniejszy parametr, od którego zależy skuteczność amortyzacji.
• Nowoczesne amortyzatory pozwalają na osobne ustawienie tłumienia kompresji wolnej i szybkiej.
• Regulować powietrzny amortyzator można poprzez stosowanie tzw. tokenów montowanych w komorze powietrznej.
• Więcej artykułów na temat części i rowerów znajdziesz na naszym blogu.

Dlaczego regulacja amortyzatora w rowerze jest tak ważna?

We wstępnie wspomnieliśmy, że nawet najlepszy rower nie pokaże pełni swoich możliwości, bez wyregulowania amortyzatora, ale co to znaczy w praktyce? Czy rzeczywiście tak warto się tym przejmować?

Amortyzatory rowerowe pełnią jedne z najważniejszych funkcji w Twoim jednośladzie w kwestii bezpieczeństwa oraz komfortu jazdy. Niezależnie od tego, czy jeździsz na rowerze turystycznym o niewielkim skoku zawieszenia, czy na specjalistycznym modelu MTB przystosowanym do pokonywania najtrudniejszych tras, to amortyzator sprawia, że po najechaniu na przeszkodzę, łatwiej Ci zachować stabilność. Staranne ustawienie zawieszenia w rowerze może Cię więc uratować przed obtarciami, a nawet poważnym urazem.

Dodatkowo dzięki temu, że amortyzator rowerowy przedni niweluje drgania od podłoża, które w tradycyjnym jednośladzie pozbawionym zawieszenia przenoszone byłyby na dłonie i ramiona kolarza, to ręce rowerzysty wolniej się męczą, a jazda jest płynniejsza i co za tym idzie – wygodniejsza.

SAG (Ciśnienie) – wstępne ugięcie amortyzatora

Jeżeli chcemy wyregulować zawieszenie w rowerze, trzeba zacząć od tzw. SAG. Jest to bezsprzecznie najważniejszy parametr, którego jeśli właściwie nie sprofilujesz, reszta działań wokół amortyzatora będzie kompletnie bezcelowa. Dlatego warto poświęcić mu nieco więcej czasu i uwagi, aby zyskać pewność, że SAG amortyzatora jest prawidłowy.

Co to jest SAG amortyzatora? Najprościej rzecz ujmując – wstępne ugięcie amortyzatora pod wpływem masy rowerzysty oraz jego ekwipunku (waga a SAG są ze sobą ściśle powiązane). Zwyczajowo ugięcie wstępne amortyzatora podaje się po prostu w procentach, które informują Cię, jak bardzo zawieszenie zmienia swoje położenie pod wpływem Twojego ciężaru. Prawidłowe ustawianie SAG amortyzatora ma spowodować, by koło rowerowe zawsze utrzymywało kontakt z podłożem nawet przy bardzo wymagającej strukturze terenu.

Warto wiedzieć, że ustawianie SAG w amortyzatorze odbywa się nieco inaczej w zależności od tego, jaki rodzaj zawieszenia ma Twój rower – jak prawidłowo ustawić SAG w amortyzatorze? O tym już w następnym punkcie!

Jak ustawić SAG w amortyzatorze?

Zanim zajmiesz się właściwą regulacją naprężenia wstępnego amortyzatora, przygotuj sobie pełne wyposażenie, w którym najczęściej jeździsz na rowerze – strój kolarski, kask, plecak, a nawet wodę w bukłaku, jeżeli taki właśnie ekwipunek zwykle towarzyszy Ci na trasie. Tak jak wspomnieliśmy – wstępne ustawienie SAG jest ściśle powiązane z masą, więc powinieneś odwzorować ją podczas profilowania, jak najwierniej potrafisz, a ciężar rynsztunku kolarskiego czasem przekracza nawet 10% masy cyklisty, więc nieuwzględnienie go znacząco wypaczy pomiary.

W następnym kroku przekręć wszystkie pokrętła tłumienia kompresji i regulacje (przeciwnie do ruchu wskazówek zegara), tak aby były one na najniższym możliwym poziomie (ustawienia zerowe) i nie wpływały negatywnie na ugięcie wstępne amortyzatora (mogą je powstrzymywać). Dopiero wtedy wejdź na rower, ale nie siadaj na siodełku! Oprzyj swoją masę na pedałach i sprawdź, jak dalece ugina się zawieszenie jednośladu. Jeżeli amortyzator nie ma zaznaczonej podziałki, z której łatwo odczytasz wynik – skorzystaj ze zwyczajnej miarki, aby sprawdzić, jak bardzo wsunęły się lagi – najlepiej regulacją naprężenia wstępnego zająć się mając pomoc drugiej osoby. Zaobserwowany wynik podziel przez całkowity skok amortyzatora, aby dowiedzieć się, ile wynosi Twój SAG. Jeżeli wstępne ustawienie SAG jest zbyt duże lub zbyt małe – manipuluj im aż do uzyskania optymalnej wartości.

Najpopularniejsze są dziś amortyzatory powietrzne, gdzie ustawienie zawieszenia jest zdecydowanie najprostsze. Jak dokładnie wygląda regulacja amortyzatora powietrznego? Wystarczy, że za pomocą dedykowanej pompki ciśnienia, którą przykręca się do zaworu amortyzatora, dodasz lub upuścić nieco powietrza. Aktualny pomiar cały czas możesz obserwować na nanometrze.

Trudniejsza jest regulacja amortyzatora sprężynowego. W tym celu najczęściej korzysta się z zewnętrznego pokrętła, które odpowiada za ściskanie i zwalnianie sprężyny. Co więcej, sprężyna stalowa ma bardzo ograniczone możliwości regulacji. Prawidłowe ustawienie amortyzatora rowerowego może wymagać dokupienia sprężyny o mniejszej bądź większej twardości.

Ile powinien wynosić SAG?

Podaliśmy, w jaki sposób regulować amortyzatory powietrzne i sprężynowe, ale właściwie jaki wynik powinieneś uzyskać? Jakie jest prawidłowe ustawienie amortyzatora? Nie ma jednoznacznej, prostej odpowiedzi na to pytanie, ponieważ idealny SAG zależny jest od Twojego stylu jazdy, uprawianej dyscypliny kolarskiej oraz tras, które preferujesz. Zupełnie inne potrzeby będzie miała osoba rekreacyjnie jeżdżąca po lesie, a inna zainteresowana downhillem.

Przyjmuje się, że SAG powinien wynosić 10-30% całkowitego skoku amortyzatora (im ten jest mniejszy, tym mniejszy będzie SAG). Najczęściej najniższe wartości (ok. 10-20%) można spotkać w przypadku rowerów MTB XC. Jeżeli interesuje Cię jazda trailowa, enduro, freeride, downhill itp. to SAG zwykle ma poziom 20-30% całkowitego skoku amortyzatora.

Trzeba także zauważyć, że regulacja przedniego amortyzatora rowerowego nie musi, a nawet najczęściej nie jest równa względem tylnego amortyzatora. Przedni może mieć nieco twardsze ustawienia – w przypadku tylnego zawieszenia wartość SAG czasem wynosi nawet 35%. Częsta konfiguracja wstępnego ugięcia w przypadku rowerów MTB Enduro to 25% (przód) i 30% (tył).

Pamiętaj, że zarówno wstępna regulacja przedniego amortyzatora, jak i tylnego pod kątem SAG jest niezwykle istotna, ale nigdy nie powinna być traktowana jako niepodważalna. Wypróbuj, jak sprawdza się w praktyce i jeśli nie będziesz zadowolony – nie bój się jej zmodyfikować.

Tłumienie powrotu (kompresji) – rebound

Druga bardzo ważna rzecz, którą obejmuje regulacja amortyzatora w rowerze, to ustawienie tłumienia odbicia (powrotu), po angielsku określanego po prostu jako – rebound. Tłumienie kompresji zgodnie z definicją ma sprawić, że uginacze powrócą do swojej pozycji wyjściowej, ale ich energia uderzeniowa zostanie przy tym ograniczona. Mówiąc nieco prościej – możliwość regulacji tłumienia odbicia pozwala upewnić się, że amortyzator będzie uginał się i prostował wystarczająco szybko, ale zapewnić płynność jazdy, ale jednocześnie na tyle wolno, aby zagwarantować stabilność (koło nie powinno dobijać się od podłoża).

Ustawienie tłumienia odbicia jest możliwe w amortyzatorach powietrznych. Pokrętło pozwalające określić wartości tłumienia powrotu znajdziesz w dolnej części prawej lagi. Na jakiej pozycji powinno być ustawione? W przeciwieństwie do SAG – tłumienie odbicia jest kwestią dużo bardziej arbitralną, zależną w zasadzie tylko od preferencji rowerzysty. Zwykle im szybciej zawieszenie powraca, tym lepiej. Jeśli jednak zbyt dynamiczna reakcja amortyzatora obniża komfort jazdy – warto ustawić nieco większe tłumienie powrotu.

Dedykowane regulacji pokrętło powinno „klikać” i mieć symbole króliczka i żółwia – znaczące odpowiednio – zmniejsz tłumienie kompresji i zwiększ je. Najczęściej stosowana metoda zarówno w przypadku amortyzatorów przednich, jak i damperów polega na tym, aby ustawić tłumienie odbicia na najniższe (króliczek), a następnie dodać ok. 1-3 „klików” i potestować, kiedy rower najlepiej sobie radzi. Zwykle wartości tłumienia powrotu zamykają się na poziomie właśnie tych kilku „kliknięć” od końca skali.

Podczas ustalania optymalnej dla siebie wartości tłumienia powrotu powinno się wziąć pod uwagę także charakterystykę pokonywanych tras. Jeżeli szlak przepełniony jest licznymi i występującymi jedna po drugiej przeszkodami – lepiej sprawdzi się szybkie tłumienie kompresji. Z kolei, jeśli trasa jest gładka – wygodniejsza będzie ustawienie tłumienia powrotu na wolniejsze.

Ostatnią nowinką technologiczną dostępną w najbardziej zaawansowanych technicznie amortyzatorach rowerowych przednich i tylnych jest to, że regulacja tłumienia odbicia jest oddzielna dla powrotu zawieszenia podczas pierwszej i drugiej fazy skoku. Temu udogodnieniu przyjrzymy się w kolejnych punktach.

Tłumienie wolnej kompresji

Osobne ustawianie tłumienia powrotu wolnego (inaczej głębokiego) przydaje się przede wszystkim wtedy, kiedy interesuje Cię regulacja skoku podczas hamowania czy jazdy w bandach, czy przy stromych zjazdach. Ponadto tłumienie wolnej kompresji ma spore znacznie, jeżeli chcesz zwiększyć efektywność podczas podjeżdżania. To ustawienie tłumienia powrotu pozwoli ograniczyć tzw. bujanie się jednośladu.

Pokrętło przeznaczone do regulacji tego parametru powinno być umieszczona na koronie amortyzatora. Jeżeli nie możesz go odnaleźć – najprawdopodobniej Twój model nie ma możliwości osobnego ustawienia wolnej kompresji.

Aby sprawić, że regulacja tłumienia odbicia będzie działać najefektywniej najlepiej na początku obrócić pokrętło do oporu w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, a następnie w zależności od potrzeb manipulować nim. Może się nawet okazać, że pozycja zerowa jest najodpowiedniejsza (zwłaszcza w przypadku damperów) i nie będzie w tym nic zaskakującego. Warto poeksperymentować, ale nie warto na siłę zmieniać czegoś, co dobrze działa.

Tłumienie szybkiej kompresji

Z kolei regulacja skoku w zakresie szybkiej kompresji jest najważniejsza wtedy, kiedy Twoje trasy obfitują w dynamiczne fragmenty – pełne sporych nierówności i nagłych uderzeń, które wymuszają, aby amortyzator reagował dynamicznie – zarówno na czas uginał się, jak i prostował.

Tłumienie szybkiej kompresji ustawia się w tym samym miejscu, co w przypadku omawianej już wolnej kompresji. Zalecany jest także identyczny sposób, w jakim regulacja tłumienia odbicia powinna przebiegać – zmniejsz ją najpierw maksymalnie, a potem zacznij manipulować w zależności od aktualnych potrzeb oraz preferencji. Na im większą wartość się zdecydujesz, tym działanie zawieszenia stanie się „agresywniejsze”, mniej „miękkie”, ale za to lepiej będzie sprawdzać się na technicznych odcinkach i przy dynamicznej jeździe. Jeżeli jesteś miłośnikiem raczej spokojnych wycieczek – bardzo prawdopodobne, że nigdy tak naprawdę nie będziesz nawet czuł potrzeby ustalać tego parametru.

Objętość komory powietrznej

Chcąc optymalnie wyregulować powietrzny amortyzator, przydatna może okazać się także zmiana objętości komory powietrznej. Jest to udogodnienie, w które wyposażone są modele zawieszenia przedniego (od niedawna) i tylnego najlepszych producentów m.in. Rock Shox i Fox. Regulowanie pracy amortyzatora poprzez modyfikację komory powietrznej jest standardowym działaniem wśród zawodowych rowerzystów i przydaje się zwłaszcza wtedy, kiedy często zdarza Ci się dobijać amortyzator.

Zasada działania tego mechanizmu jest bardzo prosta. Należy zmniejszyć objętość komory powietrza poprzez wykorzystanie wypełniaczy (tzw. tokenów) montowanych pod górnym korkiem komory. W przypadku amortyzatorów Foxa tokeny wykonane są z plastiku, a u Rock Shoxa z gumy. W instrukcji każdego modelu zawieszenia powinna być zawarta dokładna informacja o maksymalnej liczbie wypełniaczy, które można zastosować i ich wpływie na działanie amortyzatora.

Co do zasady, im bardziej zmniejszysz objętość komory powietrza (wstawisz więcej tokenów), tym większą progresję (opór podczas uginania) uzyskasz, co jest pożądane przy jeździe w bardziej sportowym stylu.

Najpopularniejsze problemy przy regulowaniu amortyzatora w rowerze (FAQ)

Jak ustawić amortyzator w rowerze, aby był miękki?

Szczegółowy proces regulacji amortyzatorów pod tym kątem zależny jest od modelu, który posiadasz, ale zwykle konieczne jest wykonanie kilku czynności. Po pierwsze spróbuj zwiększyć objętość komory powietrza. Kolejno zabierz się za regulację ciśnienia powietrza SAG. Te dwa działania powinny pomóc. Jeżeli nic się jednak nie zmieniło – najlepiej udać się do profesjonalnego serwisu, który dociecze, skąd wziął się problem z amortyzatorem.

Jak odblokować amortyzator w rowerze?

Blokada amortyzatora jest bardzo przydatnym udogodnieniem. Jeśli przyjdzie Ci jeździć po twardym, płaskim podłożu pomoże ona zachować stabilniejszą pozycję. Czasem może jednak dojść do przypadkowego zablokowania. Jak temu zaradzić? Musisz w czasie jazdy schylić się do prawej goleni widelca i sięgnąć do mechanizmu, aby wyłączyć blokadę.

Jakie ciśnienie w amortyzatorze rowerowym będzie odpowiednie?

Niestety nie ma jednej, uniwersalnej wartości. Najczęściej jest to 10-30% całkowitego skoku. To, jakie ciśnienie w amortyzatorze rowerowym będzie odpowiednie, zależne jest m.in. od uprawianej dyscypliny kolarskiej, indywidualnego stylu jazdy, a także Twojej wagi (wraz ze standardowym wyposażeniem, które używasz na trasie). Jeśli chcesz wyregulować powietrzny amortyzator, zerknij na tabele producenta zawierające sugerowane wartości.

Jakie ustawić rebound w rowerze?

Rebound, czyli inaczej tłumienie powrotu amortyzatora, powinno być ustawione w taki sposób, aby działało wystarczająco płynnie i szybko, by bez trudu reagować na kolejne wyboje pojawiające się na drodze, ale przy tym nie sprawiać, że koło jednośladu będzie odskakiwać od podłoża.

Po co w amortyzatorze powietrznym są tokeny?

Specjalnie gumowe lub plastikowe wypełniacze zwane tokenami stosuje się w rowerach wyposażonych w amortyzację, aby zmniejszyć objętość komory powietrznej. Dzięki temu zabiegowi jednoślad zyskuje większą progresję, co jest szczególnie korzystne na technicznych trasach.

Regulacja amortyzatora rowerowego – nie taki diabeł straszny, jak go malują!

Chociaż prawidłowa regulacja amortyzatorów rowerowych wymaga od Ciebie nieco uwagi i po części opiera się na metodzie prób i błędów, to okazuje się, że nie jest wcale taka trudna. Ostatecznie nie potrzebujesz do niej żadnej specjalistycznej wiedzy. Wystarczy jedynie przed modyfikowaniem pracy amortyzatora rowerowego odrobinę poczytać. Dodatkowo eksperymentując z zawieszeniem, raczej niczego nie popsujesz (uważaj tylko przy pompowaniu!). Śmiało poszukuj więc najkorzystniejszych dla siebie ustawień i pamiętaj, że, jak dalece rozbudowana będzie regulacja kompresji zawieszenia, zależne jest od zaawansowania amortyzatora, którym akurat dysponujesz!