Rodzaje hamulców rowerowych – od klasycznych V-Brake'ów po hydrauliczne tarczówki

Nie trzeba być ekspertem rowerowym, aby wiedzieć, jak istotną rolę w jednośladach odgrywają hamulce. Jednak już rozróżnienie ich poszczególnych typów może stanowić znacznie większy problem, gdyż nie wszystkie od razu wyróżniają się swoim wyglądem. Zwłaszcza że historia hamulca rowerowego jest naprawdę długa i na przestrzeni lat stosowano liczne rozwiązania (a na początku nawet stopowano jednoślad… nogą).

Przedstawiamy najpopularniejsze rodzaje hamulców rowerowych, które można spotkać – zarówno te najnowocześniejsze, jak i klasyczne. Omawiamy wady i zalety, abyś wiedział, jakie hamulce do roweru wybrać!

Szczękowe hamulce rowerowe mechaniczne i hydrauliczne

Jeżeli czeka Cię wybór hamulców rowerowych, musisz przede wszystkim wiedzieć, że można je podzielić na kilka typów, spośród których wyszczególnia się konkretne konstrukcje (m.in. hydrauliczne i mechaniczne).

Najbardziej podstawowe rodzaje hamulców rowerowych należą do rodziny szczękowych. Są to modele zbudowane w taki sposób, aby oddziaływały bezpośrednio na obręcz koła. Składają się przede wszystkim ze szczęk (stąd ich nazwa) wyposażonych w tzw. klocki hamulcowe wykonane z gumowych mieszanek, które po naciśnięciu klamki hamulca ściskają obręcz, unieruchamiając ją.

W zależności od ich konstrukcji i zastosowania można wyróżnić następujące hamulce szczękowe:

• U-Brake;
• Cantilever;
• V-Brake;
• Dual Pivot;
• szczękowe hydrauliczne.

Hamulce U-Brake

Decydując się na omawianie szczękowych hamulców rowerowych, warto zacząć od najstarszego ich rodzaju, czyli tzw. U-brake’ów, które co prawda nieczęsto, ale jeszcze są stosowane we współczesnych jednośladach.

Są to hamulce szczękowe przypominające nieco odwróconą literę U, czemu zawdzięczają swoją nazwę. Tego rodzaju hamulce rowerowe mają ramiona szczęk przymocowane do ramy. Między nimi mieści się sprężyna odpowiedzialna za ich rozwieranie. Linka hamulcowa sprawia, że jednoślad traci szybkość i zatrzymuje się, poprzez ściąganie szczęki, a tym samym dociskanie klocków do obręczy.

Na przestrzeni lat niewiele uległo zmianie w budowie hamulców tego typu i zaczęły być wypierane przez nowsze i skuteczniejsze rozwiązania. Niegdyś hamulce U-Brake spotykało się w rowerach szosowych, dziś głównie będą one w jednośladach przeznaczonych dla dzieci, a najpopularniejsze są w BMX-ach. Warto jednak zauważyć, że również rowery BMX coraz częściej odchodzą od korzystania z U-Brake’ów.

Hamulce Cantilever

Kolejne podstawowe rodzaje hamulców rowerowych to tzw. Cantilever i podobnie jak U-Brake lata świetności mają już za sobą. Powszechnie uważane są za pierwowzór hamulców V-Brake, do których przejdziemy w następnym punkcie.

Hamulce typu Cantilever nie mają skomplikowanej budowy. Składają się z dwóch ramion (mocowanych w specjalnie do tego celu przygotowanych punktach), które łączy wspólny przewód zintegrowany poprzez jarzemko z linką hamulca. Po naciśnięciu klamki zastępuje jego napięcie i dociśnięcie klocków hamulcowych do obręczy.

Cantilever hamulce rowerowe za sprawą swojej budowy pozwalają na zastosowanie szerokich opon (co jest możliwe przy używaniu U-Brake’ów), dzięki czemu początkowo stosowano je w rowerach MTB. Hamulce typu Cantilever były jednak trudne w regulacji, więc z czasem wyparły je V-Brake’i (w latach 90. XX w.).

Chociaż straciły już na znaczeniu, to dziś Cantilever hamulce rowerowe można jeszcze spotkać w rowerach przełajowych oraz modelach miejskich – szczególnie tych z niższej półki, ale wypierane są przez nowsze typy hamulców (m.in. hamulce tarczowe).

Można dostrzec, że hamulce Cantilever mają bardzo duże różnice w skuteczności działania w zależności od staranności ich wykonania. Te droższe wciąż potrafią być ciekawą propozycją dla cyklisty zainteresowanego amatorską, rekreacyjną jazdą, oferując przyzwoitą moc i przyjemną eksploatację.

Hamulce V-Brake

V-Brake (czasem zwane felgowymi) to zdecydowanie najpopularniejsze rodzaje hamulców spośród szczękowych hamulców rowerowych, a prawdopodobnie także spośród wszystkich typów stosowanych we współczesnych jednośladach.

Hamulce typu Cantilever nie mają skomplikowanej budowy. Składają się z dwóch ramion (mocowanych w specjalnie do tego celu przygotowanych punktach), które łączy wspólny przewód zintegrowany poprzez jarzemko z linką hamulca. Po naciśnięciu klamki zastępuje jego napięcie i dociśnięcie klocków hamulcowych do obręczy.

Cantilever hamulce rowerowe za sprawą swojej budowy pozwalają na zastosowanie szerokich opon (co jest możliwe przy używaniu U-Brake’ów), dzięki czemu początkowo stosowano je w rowerach MTB. Hamulce typu Cantilever były jednak trudne w regulacji, więc z czasem wyparły je V-Brake’i (w latach 90. XX w.).

Chociaż straciły już na znaczeniu, to dziś Cantilever hamulce rowerowe można jeszcze spotkać w rowerach przełajowych oraz modelach miejskich – szczególnie tych z niższej półki, ale wypierane są przez nowsze typy hamulców (m.in. hamulce tarczowe).

Można dostrzec, że hamulce Cantilever mają bardzo duże różnice w skuteczności działania w zależności od staranności ich wykonania. Te droższe wciąż potrafią być ciekawą propozycją dla cyklisty zainteresowanego amatorską, rekreacyjną jazdą, oferując przyzwoitą moc i przyjemną eksploatację.

Hamulce szczękowe hydrauliczne  

Swego rodzaju rozbudowaną, zmodyfikowaną wersją klasycznych V-Brake’ów stanowią szczękowe hydrauliczne hamulce rowerowe opracowane pierwotnie przez firmę Magura. Ich budowa i działanie w większości przypominają rozwiązania dobrze znane z V-Brake’ów. W celu zatrzymania roweru – klocki hamulcowe zaciskają się na obręczy, tylko zamiast linki stalowej użyto przewody hydrauliczne (a w nich płyn hamulcowy).

Taka z pozoru niewielka zmiana sprawiła, że hamulce szczękowe hydrauliczne są znacznie mocniejsze od swojego pierwowzoru, więc jeśli jesteś wymagającym użytkownikiem, a nie wiesz, na jakie hamulce się zdecydować – mogą one być ciekawym wyborem. Najczęściej korzystają z nich miłośnicy rowerów trekkingowych, tandemów, a czasem także modeli górskich.

Hamulce szosowe Dual Pivot

Dual Pivot to szczękowe hamulce rowerowe mechaniczne, które działają podobnie do standardowych V-Brake’ów – poprzez tarcie klocków o obręcz. Jednakże są bardziej zwarte, lżejsze i montuje się je nieco inaczej – centralnie, nad kołem. Dzięki temu mają bardziej aerodynamiczny kształt.

Budowa Dual Pivot sprawiła, że są one uważane za klasyczne hamulce do roweru szosowego. Jeszcze nie tak dawno także najpopularniejsze w tym segmencie, lecz obecnie coraz więcej kolarzy woli wybrać hamulce tarczowe. Oprócz wspominanej lekkości i aerodynamiczności za wykorzystywaniem Dual Pivot w szosówkach przemawia także bardzo dobra modulacja (kontrola) siły hamowania.

A jakie wady mają te klasyczne hamulce do roweru szosowego? W zasadzie te same, co typowe V-Brake’i, czyli przede wszystkim nie są najlepsze na niepogodę. Ponadto za sprawą modyfikacji konstrukcyjnych trudniej się je naprawia (zwłaszcza w nagłych wypadkach na trasie) i najczęściej ograniczają możliwości montażu szerszych opon (zwykle są kompatybilne z tymi sięgającymi do 28 mm).

Hamulce Dual Pivot można znaleźć w wariantach montowanych na śrubę centralną albo w standardzie Direct Mount – co kluczowe – nie są one wzajemnie kompatybilne!

Tarczowe hamulce rowerowe

Zastanawiając się nad zakupem interesujących Cię komponentów rowerowych, zamiast modeli szczękowych możesz wybrać hamulce tarczowe. Ich działanie jest całkowicie inne względem omówionych już wariantów oraz znacznie bardziej skomplikowane. Zgodnie z nazwą dysponują one tarczami zamontowanymi na specjalnie przystosowanej do tego celu piasty koła i to na nie naciskają klocki od hamulców tarczowych, a nie na samą obręcz, jak w przypadku tradycyjnych wariantów szczękowych.

Co więcej, hamulce tarczowe zwykle dzieli się na dwie podgrupy. O przynależności do jednej z nich decyduje to, co w konstrukcji wprawia klocek hamulcowy w ruch.

• tarczowe hamulce mechaniczne (z linką stalową);
• tarczowe hamulce hydrauliczne (z płynem hamulcowym).

Wszystkie hamulce tarczowe do prawidłowego działania potrzebują dobrania 4 elementów: klamki, zacisku, linki lub przewodu (zależnie od rodzaju hamulca) oraz samej tarczy.

Poprzez naciśnięcie klamki na kierownicy napina się linka (lub wzrasta ciśnienie płynu w wariantach hydraulicznych). Wytworzona w ten sposób siła trafia do zacisku, gdzie znajdują się klocki hamulców tarczowych – zostają one wypchnięte, blokując blat, co doprowadza do zatrzymania koła, a następnie całego roweru.

Hamulce tarczowe, aby mogły zostać zainstalowane na rowerze, ten musi mieć widełki wyposażone w przystosowane do tego celu otwory montażowe. Tarczówki mają różne standardy mocowań, rodzaje, jak i kształty klocków.

Obecnie coraz rzadziej spotyka się warianty mechaniczne, gdyż sukcesywnie wypierają je hydrauliczne (są skuteczniejsze). Warto jednak podkreślić, że jeżeli np. nasz domowy budżet pozwala nam kupić dobrej jakości hamulce tarczowe mechaniczne lub bliżej nieokreślone, tanie hydrauliczne – lepiej zdecydować się na pierwszy wariant.

Tarczowe hamulce mechaniczne

Tak jak wspomnieliśmy w poprzednie części tekstu – warianty mechaniczne obsługiwane są poprzez tradycyjną, stalową linką. Jak łatwo się domyślić rozwiązanie to jest nieco prostsze niż stosowane w tarczówkach hydraulicznych – a co za tym idzie, również tańsze, więc jeśli szukasz sposobu, by nieco zaoszczędzić – warto przemyśleć ten wybór. Niezwykle korzystnym stosunkiem ceny do jakości wyróżniają się m.in. mechaniczne hamulce tarczowe Shimano.

Chociaż bez trudu odnajdziesz w sklepach hamulec tarczowy dedykowany do prawie dowolnego rodzaju roweru, to najbardziej zadomowiły się one już wśród jednośladów typu MTB oraz graveli.

Tarczowe hamulce mechaniczne mają bardzo dużą siłę hamowania oraz co jest prawdopodobnie największym atutem – ich sprawność jest równie wysoka w każdą pogodę, czego nie można powiedzieć o modelach szczękowych. Serwisowanie tego typu hamulców jest stosunkowo łatwe, chociaż już w razie nagłej awarii raczej nie poradzimy sobie z własnoręczną naprawą na szlaku. Ponadto mimo ciągłych usprawnień – hamulce tarczowe wciąć pozostają cięższe niż szczękowe, a do tego z reguły znacznie droższe.

Tarczowe hamulce hydrauliczne

Warianty hydrauliczne, zgodnie z tym, co poruszyliśmy nieco wcześniej, odróżniają się od wersji mechanicznych tylko tym, że korzystają z płynu hamulcowego zamiast stalowej linki. Sama zasada działania pozostaje niezmienna, podobnie jak ogólna konstrukcja. Zestaw hamulców hydraulicznych również wymaga do działania – przewodu, tarczy, klamki i zacisku hydraulicznego hamulca. W zależności od zastosowanego przez producenta rozwiązania może on korzystać z oleju mineralnego lub płynu hamulcowego DOT4. Olej wyróżnia się większą odpornością na wilgoć oraz jest ekologiczniejszy. Za to DOT4 gwarantuje większą odporność na przegrzanie.

Te z pozoru niewielkie różnice względem tarczówek mechanicznych w znaczącym stopniu wpływają na wydajność. Raczej bez większych kontrowersji można uznać, że hamulce tarczowe hydrauliczne na obecną chwilę są szczytowym osiągnięciem w swojej dziedzinie – czy oznacza to, że nie mają wad? Oczywiście, że mają!

Zacznijmy jednak od atutów: doskonała sprawność w każdych warunkach, jeszcze większa siła hamowania niż w wersjach mechanicznych, a do tego lepsza, precyzyjna modulacja. Niestety tarczowe hamulce hydrauliczne są trudne w serwisowaniu i nie naprawimy ich samodzielnie. Odpowietrzać i wymieniać płyn raczej trzeba w profesjonalnych warsztatach, co generuje koszty – i tak już niemałe, bo już sam zakup tego rodzaju hamulców rowerowych to spory wydatek.

Hamulce hydrauliczne tarczowe głównie za sprawą precyzji działania w tej chwili trafiają do topowych jednośladach każdego typu – poczynając od MTB, poprzez gravele, rowery miejskie, a na szosówkach i czasówkach kończąc. Co ciekawe, japoński gigant Shimano w ofercie tego rodzaju hamulców rowerowych ma nawet takie stworzone do jazdy rekreacyjnej np. grupa Altus.

Jaki rodzaj hamulców rowerowych wybrać? Hamulce tarczowe czy szczękowe?

Branża rowerowa jest bardzo rozwojowa, zmieniają się też mody i trendy. Tarczówki, szczególnie w wariancie hydraulicznym za sprawą swych licznych zalet obecnie niepodważalnie wiodą prym. Czy to jednak oznacza, że wybór hamulców rowerowych może być tylko jeden?

Absolutnie nie. Trzeba uwzględnić dwie bardzo ważne (i powiązane ze sobą) kwestie – przeznaczenie jednośladu (styl jazdy) oraz budżet. Jeżeli interesuje Cię wymagająca jazda terenowa, szczególnie na rowerach górskich lub gravelach – warto zainwestować w hamulce tarczowe – zależnie od stanu finansów – tańsze – mechaniczne lub droższe – hydrauliczne. Polecamy również tego rodzaju hamulce rowerowe do e-bike’ów.

W przypadku modeli do spokojniejszej jazdy – prawdopodobnie wystarczą klasyczne V-Brake’i, gdyż i tak jeżdżąc po mieście lub tylko na weekendowe wypady nie wykorzystasz pełni możliwości tarczówek.

Należy również zauważyć, że instalacja hamulców tarczowych wiąże się z dodaniem kolejnych elementów do jednośladu, co zwiększa jego wagę. Ponadto zmiana całego układu hamulcowego może wiązać się z koniecznością wymiany wielu innych części, co znacznie zwiększy koszt całkowity modernizacji.

Hamulce w piaście (hamulce piastowe)

Jeszcze innym rozwiązaniem, zamiast umieszczania mechanizmu zatrzymującego rower na tarczy lub przy obręczy koła jest wstawienie go w tylnej piaście. Hamulce piastowe to bardzo stare rozwiązanie i wciąż znacznie popularniejsze niż może się pozornie wydawać.

Największą zaletą hamulca w piaście jest jego prostota. Dzięki niej mechanizm występuje powszechnie przede wszystkim w rowerach do rekreacji (głównie miejskich) oraz tych przeznaczonych dla najmłodszych. Warto także dodać, że tego rodzaju hamulce rowerowe mają bardzo szczelną budowę, która czyni je wyjątkowo odpornymi na czynniki zewnętrzne, dzięki czemu rzadko ulegają wszelkim awariom.

Producenci stosują jeden z 3 typów wariantów piastowych:

• hamulce Torpedo;
• hamulce bębnowe;
• hamulce rolkowe.

Hamulce Torpedo

Hamulec Torpedo to model, z którym zapewne każdy miał kiedyś do czynienia. Jego mechanizm funkcjonuje w taki sposób, że aby zatrzymać rower, należy zakręcić korbą do tyłu (obrócić pedałami w przeciwnym kierunku niż podczas jazdy). W wyniku tego następuje podniesienie specjalnych blaszek, które klinują się na elementach ciernych, co doprowadza do tarcia o piastę i w efekcie zatrzymania koła.

Obsługa Torpedo jest bardzo prosta i intuicyjna, dlatego najczęściej spotkać można go w rowerkach dziecięcych. Niestety hamulce tego rodzaju nie mają najlepszego czasu reakcji, a do tego są wrażliwe na przegrzanie, co sprawia, że kompletnie nie nadają się do zastosowań sportowych. Ponadto w razie spadnięcia lub zerwania łańcucha Torpedo nie zadziała, a my pozostaniemy bez hamulca, co jest bardzo niebezpieczne (dlatego warto mieć drugi hamulec).

Tak jak wszystkie modele piastowe – Torpedo są skutecznie osłonięte przed czynnikami zewnętrznymi, więc raczej nie ulegają uszkodzeniu ani nie wymagają regularnego serwisowania (jednak, gdy przyjdzie na nie pora, jest bardzo skomplikowane).

Hamulce bębnowe

Hamulec bębnowy to rodzaj hamulca rowerowego z jednej strony podobny do omawianego wcześniej Torpedo, a z drugiej sporo się od niego różniący. Konstrukcja wariantów bębnowych przypomina nieco te montowane w motocyklach oraz samochodach.

To, co możemy zauważyć na pierwszy rzut oka, to fakt, że hamulec mieści się po lewej stronie koła. Do działania potrzebuje linki, która po naciśnięciu przez cyklistę na klamkę sprawia, że dźwignia znajdująca się przy piaście zaciska się i klocki hamulce doprowadzają do zablokowania koła.

Hamulce bębnowe są ciężkie i poprzez zastosowanie linki (która zużywa się tak jak w popularnych hamulcach V-Brake) wymagają regularnego serwisowania, co odróżnia je od Torpedo. Z czasem hamulce bębnowe ścierają także samą piastę, co ostatecznie doprowadzi do konieczności jej całkowitej wymiany. Ponadto ich budowa jest na tyle skomplikowana, że niemożliwe jest samodzielne serwisowanie.

A jakie zalety ma hamulec bębnowy? Przyzwoitą siłę hamowania, bezawaryjność i niewrażliwość na niekorzystne warunki atmosferyczne. Modele tego typu nie są zbyt często spotykane współcześnie, ale można znaleźć je czasem jeszcze choćby w rowerach miejskich.

Hamulce rolkowe

Ostatnie rodzaje hamulców rowerowych, które zdecydowaliśmy się przeanalizować to mało popularne warianty rolkowe. Znacznie różnią się one od modeli Torpedo i bębnowych, ponieważ są one możliwą do zdemontowania, nieintegralną częścią piasty.

W działaniu hamulec rolkowy zgodnie ze swoją nazwą opiera się na rolkach umieszczonych w jego wnętrzu, które podczas hamowania naciskają na powierzchnię, aby spowolnić jednoślad. Charakterystycznym elementem konstrukcyjnym modeli bębnowych jest nieco przypominający tarczę hamulcową radiator. Jego zadaniem jest odprowadzanie ciepła z wnętrza hamulca.

Ciekawym wyróżnikiem hamulców rolkowych jest to, że nie powodują one całkowitego zablokowania koła, co zapobiega wpadnięciu w poślizg oraz w skrajnych przypadkach przeleceniu cyklisty przez kierownicę. Do tego ich niezaprzeczalnym atutem jest bardzo precyzyjna modulacja siły hamowania.

Jak wszystkie warianty piastowe – mają szczelną budowę, niewrażliwą na wodę i zanieczyszczenie, niestety jednocześnie masywną. Raczej się nie psują, ale należy uzupełniać w nich smar i w razie awarii serwis będzie problematyczny. Zdecydowanie najczęściej tego typu osprzęt można spotkać w jednośladach miejskich, szczególnie holenderskich producentów, czasem trafia się także w rowerach trekkingowych.