Sztywna oś w rowerze – co to jest i jakie są jej zalety?

W historii kolarstwa piasta, jak praktycznie każdy z elementów jednośladu – ewoluowała. We współczesnych rowerach obraca się ona na jednym z dwóch wariantów osi – z szybkozamykaczem (Quick-Release – QR) lub sztywnej (Thru Axle – TA). Pierwsza wymieniona technologia rowerowa, wynaleziona przez Tullio Campagnolo z powodzeniem stosowana jest od ok. 100 lat, jednak coraz częściej wypiera ją sztywna oś w rowerze i dlatego temu rozwiązaniu postanowiliśmy przyjrzeć się bliżej. Chcesz dowiedzieć się, czym charakteryzuje się standard Thru Axle? Jakie są wady i zalety sztywnej osi? A także, w jakich rowerach najczęściej można ją spotkać oraz czy wymiana sztywnej osi wtykowej jest skomplikowana? Wszystkie odpowiedzi znajdziesz w naszym artykule!

• Sztywna oś, czyli Thru Axle to nowy standard rowerowy zastępujący oś z szybkozamykaczem Quick-Release.
• Oś Thru Axle może występować w wersjach: standard; boost i super boost.
• Sztywna oś zwiększa bezpieczeństwo i sterowność na rowerze oraz świetne współgra z hamulcami tarczowymi.
• Największym minusem sztywnej osi jest jej skomplikowany montaż.
• Oś typu TA sprawdza się zarówno w rowerach górskich, jak i szosowych – zwłaszcza kiedy myślisz o bardziej profesjonalnej jeździe.
• Więcej artykułów na temat części i rowerów znajdziesz na naszym blogu.

Czym jest sztywna oś i jak ją rozpoznać w rowerze?

Sztywne osie wtykowe to standard mocowania koła rowerowego do ramy. Ten rodzaj osi jest bezpośrednio wkładany do okrągłego, zamkniętego otworu zlokalizowanego w widelcu lub ramie. Oś Thru Axle jest masywniejsza oraz grubsza niż wersja z szybkozamykaczem. Chcąc zamontować koło rowerowe w tym standardzie – wystarczy przełożyć oś przez piastę, a następne zabezpieczyć poprzez przykręcenie.

Sztywne osie wtykowe w rowerze rozprzestrzeniły się w branży wraz z rozwojem oraz popularyzacją jednośladów typu MTB (głównie rowerów downhillowych oraz innych przeznaczonych do ekstremalnych odmian jazdy terenowej). Wyposażenie roweru górskiego – większe koła oraz hamulce tarczowe sprawiły, że potrzebne stały się nowe rozwiązania technologiczne i szybkozamykacz zaczął być zastępowany przez oś Thru Axle.

A jak rozpoznać sztywną oś w rowerze? Po pierwsze spójrz na otwory w ramie i widelcu – powinny być okrągłe. Sama zaś oś Thru Axle ma formę walcowatego pręta zakończonego z jednej strony gwintem – zwykle pustego w środku oraz o większej średnicy w porównaniu do wersji QR (z szybkozamykaczem).

Pamiętaj koniecznie, że w droższych modelach osi TA coraz częściej znaleźć można także charakterystyczną wajchę znaną z rozwiązania Quick-Release (czyli właśnie ów szybkozamykacz) ułatwiającą montaż – jej obecność może być myląca podczas rozpoznawania sztywnej osi.

Rodzaje sztywnych osi – czym się różnią?

Aby nie było zbyt prosto w rozpoznawaniu i dobieraniu osi Thru Axle – trzeba pamiętać, że na rynku dostępne jest kilka wariantów tej technologii. Jakie różnice sztywnych osi występują w poszczególnych modelach? Możemy wskazać następujące, najczęściej spotykane podgrupy:

• Osie standardowe:
  • przednie: 100 mm długości osi i 12 lub 15 mm szerokości osi;
  • tylne: 142 mm długości osi i 12 mm szerokości osi;
• Osie boost:
  • przednie: 110 mm długości osi i 15 lub 20 mm szerokości osi;
  • tylne: 148 mm długości osi i 12 mm szerokości osi;
• Osie super boost:
  • przednie: 110 mm długości osi i 15 lub 20 mm szerokości osi;
  • tylne: 157 mm długości osi i 12 mm szerokości osi.

Jak łatwo zauważyć sztywna oś boost (i super boost) od standardowej różni się wymiarami. Zarówno długość osi, jak i jej średnica zwiększa się w każdą kolejną wersją. Modyfikacje, jakie za sprawą decyzji projektantów zyskał system boost i super boost mają sprawić, aby piasta gwarantowała jeszcze większą sztywność roweru (sztywność kół) bez zwiększania jego ciężaru.

Większą niż standardowa szerokość i długość osi sztywnej najczęściej spotkać można w rowerach MTB, gravelach oraz e-bike’ach. System boost i super boost umożliwiają instalację w jednośladzie dwóch kół w różnych rozmiarach. Jednakże minusem tego rozwiązania jest to, że rama rowerowa oraz piasta muszą być specjalnie do niego dostosowane, a sztywna oś boost lub super boost nie będzie kompatybilna z tradycyjnymi wariantami osi TA.

Realne zalety sztywnej osi w rowerze

Wiedząc już czym charakteryzują się od strony konstrukcyjnej osie Thru Axle, warto zadać sobie chyba najważniejsze pytanie, mianowicie, co daje sztywna oś w rowerze? Jakie atuty ma to rozwiązanie, które sprawiają, że potencjalnie warto w nie zainwestować?

• Stabilność i bezpieczeństwo – sztywna oś w rowerze za sprawą zamkniętych otworów montażowych zapobiega wypadnięciu kół (zarówno przedniego, jak i tylnego);
• Precyzja (kompatybilność hamulców tarczowych) – oś TA umożliwia znacznie dokładniejsze ustawienie kół, w porównaniu do QR, a co za tym idzie, są one stabilniej osadzone. Tarcze hamulcowe nie będą się o nie ocierać przy pokonywaniu ostrych zakrętów;
• Waga – rozmiary osi oraz jej sztywne połączenie sprawiają, że obciążenie jednośladu jest korzystniej rozłożone, dzięki czemu możliwe jest projektowanie lżejszych ram i widelców;
• Prędkość – sztywna oś w rowerze w pewnym stopniu przekłada się na efektywniejsze transferowanie energii, więc nieco ułatwia rozpędzanie się;
• Zabezpieczenie przed kradzieżą – w przypadku sztywnych osi złodziejowi będzie trudniej ukraść koło rowerowe;
• Sztywność – odczuwalna przede wszystkim przy kołach przednich pomaga w prowadzeniu roweru w wymagającym terenie, a także sprawia, że koło ma większą odporność na przeciążenia boczne.

Nie bez powodu, wymieniając, co daje sztywna oś w rowerze, na samym końcu wskazaliśmy sztywność. Pomimo nazwy jasno niekierującej na tę zaletę konstrukcyjną – jest ona dyskusyjna. Wielu specjalistów wykazuje nawet, że standardowa oś TA pod tym względem nie dorównuje tradycyjnemu rozwiązaniu QR.

Co do przewagi sztywności osi Thru Axle nad Quick-Release nie ma jednak wątpliwości, gdy mówimy o wersjach boost i super boost. W przypadku przedniego koła parametr ten może być wtedy wyższy nawet o 15%!

Wady sztywnej osi wtykowej

Przyjrzeliśmy się najważniejszym zaletom sztywnej osi w rowerze, ale wszystkie standardy rowerowe mają swoje plusy i minusy. Nie inaczej jest w tym przypadku – jakie wady osi typu Thru Axle należy mieć na uwadze?

• Trudność montażu – wymiana kół w przypadku sztywnych osi jest bardziej skomplikowana i czasochłonna w porównaniu do standardu QR oraz wymaga skorzystania z narzędzi rowerowych;
• Komfort jazdy – chociaż wielu rowerzystów chwali sobie sterowność jednośladów ze sztywną osią, to nie amortyzuje ona wstrząsów;
• Konserwacja – aby oś TA pozostała sprawna, konieczne jest jej regularne smarowanie oraz kontrolowanie luzów, a przez trudniejszą wymianę kół, również ta czynność może przysporzyć więcej problemów;
• Mnogość standardów – sztywna oś może mieć wiele różnych wymiarów w wersjach standardowych, boost i super boost, co jest kłopotliwe przy dopasowywaniu części;
• Cena – sztywna oś w rowerze wykonana z tych samych materiałów, co wariant z szybkozamykaczem z reguły będziesz droższa.

Warto zauważyć, że popularyzacja osi Thru Axle powoduje, że ceny tych komponentów są już coraz bardziej przystępne dla przeciętnego rowerzysty. Ponadto prawdopodobnie najczęściej wymieniany minus osi TA, czyli skomplikowany montaż rozwiązała technologia Rapid Axle (Rapid Axle Technology – w skrócie R.A.T.), która wprowadziła wajchę do szybkiego zamykania do sztywnych osi. Twórcy R.A.T. twierdzą, że sprawdza się on nawet lepiej niż tradycyjny Quick-Release. Podają, że mechanik Fabian Haug w 2016 r. zmienił przy wykorzystaniu tej technologii tylne koło w zaledwie 13,3 s!

Sztywna oś w rowerze MTB

Tak jak wspomnieliśmy, sztywna oś w rowerze pojawiła się na samym początku na potrzeby jednośladów terenowych, a dokładniej rzecz biorąc – modeli przeznaczonych do downhillu. Pierwotne osie te miały wymiary 112 x 20 mm z przodu oraz 150 x 12 mm z tyłu. Ponieważ projekt odniósł sukces, postanowiono przetestować go także w rowerach górskich stworzonych do mniej ekstremalnej jazdy. Na potrzeby m.in. XC standard TA zmienił się na 100 x 12 mm (przód) i 135 x 12 mm (tył – niemal od razu zastąpiony wersją 142 x 12 mm), a z czasem lista wariantów coraz bardziej się rozbudowywała…

Sztywna oś w rowerach MTB występuje niezwykle często, ponieważ świetnie spisuje się wraz z hamulcami hydraulicznymi, które są nieodłącznym elementem „górali”. Oś TA będzie doskonałym wyborem dla osób, które korzystają z jednośladów MTB na naprawdę wymagających trasach terenowych. Ten rodzaj konstrukcji osi zapewni większe bezpieczeństwo (wspominane pewne osadzenie koła) oraz trwałość przy intensywnej eksploatacji jednośladu. Jeżeli używasz roweru górskiego tylko wyłącznie do rekreacyjnego poruszania się po duktach – osie QR powinny Ci wystarczyć.

Sztywna oś w rowerze szosowym

Sztywna oś w rowerach szosowych nie zadomowiła się tak szybko i łatwo jako w modelach do jazdy terenowej, co więcej, nawet obecnie nie jest ona jeszcze standardem przy kolarzówkach. Warto zauważyć, że podobne obiekcje cyklistów szosowych początkowo budziły też hamulce tarczowe, które również miały wyboistą drogę (i musiały przejść spore modyfikacje), aby zostać w pełni zaakceptowane w tej dyscyplinie. Zresztą właśnie brak stosowania tarczówek częściowo spowolnił popularyzowanie się sztywnej osi w szosówkach, bo dopiero przy użytkowaniu tego rodzaju hamulców w pełni widać ich zalety.

Pierwszymi standardami sztywnych osi w rowerach szosowych były: 100 x 15 mm (przód) i 135 x 12 mm (tył), które z czasem zamieniono na – 100 x 12 mm (przód) i 142 x 12 mm (tył). Ponadto powoli można natrafić w kolarzówkach także na standardy boost.

Osie typu TA w rowerze szosowym na pewno warto mieć, jeśli korzysta się ze wspominanych hamulców tarczowych oraz jeździ nieco bardziej profesjonalnie. Osie TA pozwolą Ci też efektywniej prowadzić jednoślad i łatwiej się rozpędzać. Jeżeli jesteś użytkownikiem rowerów szosowych endurance – raczej zalet Thru Axle nie będzie Ci brakować.

Jak odkręcić sztywną oś? Czy wymiana sztywnej osi może być prosta?

Montaż – największa zmora zwolenników sztywnej osi w rowerze, a przy tym największy argument przeciwników tego rozwiązania – ale czy wymiana sztywnej osi naprawdę jest tak skomplikowana?

Na pewno bardzo daleko jej do łatwości standardu QR, ale wystarczy nieco wprawy i nie jest aż tak źle. Musisz jednak pamiętać, by mieć przy sobie odpowiednie narzędzie rowerowe, bo bez niego nic nie zdziałasz. Zwykle, aby odkręcić sztywną oś, korzysta się z klucza Torx lub imbusowego. Wykonujesz to zgodnie z informacją (najczęściej strzałkami) umieszczoną na elemencie jednośladu. Jeżeli nie masz doświadczenia w serwisowaniu i boisz się, że zniszczysz przypadkiem swój rower – warto oddać go do warsztatu rowerowego, gdzie wykwalifikowany mechanik zrobi to za Ciebie.

Niestety, aby wymiana sztywnej osi była prostsza konieczne jest zainwestowanie w modele dysponujące omawianą wcześniej technologią Rapid Axle lub analogiczną – inne firmy także coraz śmielej pokazują swoje odpowiedniki szybkozamykaczy lub zupełnie autorskie pomysły na ułatwienie zdejmowania koła.

Szybkozamykacz – alternatywny wybór dla sztywnej osi

Jakby wizja niezwykle skomplikowanego odkręcania sztywnej osi Cię przeraziła albo po prostu zapoznając się z przedstawionymi przez nas atutami i wadami oraz specyfiką osi Thru Axle uznajesz, że w Twoim wypadku się ona nie sprawdzi – nic nie stoi na przeszkodzie, abyś pozostał przy szybkozamykaczu. Na razie nie widać, aby w najbliższych latach technologia ta miała zniknąć z rynku, więc z ewentualnym dokupowaniem części jeszcze długo nie powinieneś mieć problemu. Ponadto nowe szybkozamykacze również są bardziej dopracowane niż modele historyczne, a co za tym idzie, skuteczniej trzymają koło, zapobiegając jego ślizganiu się po widelcu. A to wszystko znajdziesz w nszym sklepie internetowym Rowertour.com.

Jedno jest pewne – jeżeli wybierze oś Quick-Release na pewno szybciej będziesz gotowy do podróży!

Piasta rowerowa ze sztywną osią – standard przyszłości?

Chociaż jeszcze daleko sztywnym osiom do zmonopolizowania rynku rowerowego, to pokusilibyśmy się o stwierdzenie, że prędzej czy później w całości wyprą one standard QR, bo Thru Axle jest naprawdę fenomenalnym wynalazkiem z licznymi zaletami, a wszystkie jego mankamenty są powoli eliminowane. Zresztą w segmencie rynku dla bardziej zaawansowanych kolarzy ma to już praktycznie miejsce, więc tylko kwestią czasu zdaje się dalsza ekspansja. A może nigdy do tego nie dojdzie, bo wkrótce projektanci jednego z kluczowych producentów w branży zaprezentują zupełnie nowe rozwiązanie i to ono podbije serca rowerzystów? Kto wie…